Kariyer Sözlüğü
İş – Meslek – Kariyer Kavramları
Geleceğin dünyası “kariyer “ kavramına yenilikçi, yeni çağa uygun bir bakış açısı getirmeyi şart koşuyor. Günlük hayatımızda “kariyer” kavramını kullanırken ise hala eski, kalıplaşmış cümlelerden öteye gidemiyoruz.
O kadar sık ve o kadar değişik anlamlarda ve yerlerde kullanıyoruz ki, bazen kendi anlamından çıkıp çok farklı anlamlara gidebiliyor. Bu da kafamızın karışmasına neden olabiliyor.
O halde önce kariyer nedir onu tanımlamak lazım. Ortak bir dile ve ortak kavramlara sahip olursak ortak bir kültür geliştirebiliriz.
Bu konuda bu kavramları yerli yerine oturtabilmek için 2011’den bu yanan deneyimlerimizle son hale getirdiğimiz bir #sözlük hazırladık.
Bu sözlük ilk olarak Mevlüt Güleç ile birlikte yazdığımız #KÖK #KişiyeözelKariyer kitabımızda yayınlandı. ( 1 )
#sözlük
Kariyer kavramı yıllar içinde anlamı gelişen ve farklılaşan bir kavram oldu…
Kariyer kavramı, çoğu kez meslek ve iş ile karıştırılıyor, bazen de aynı anlamda kullanılıyor.
Her kavramın yanına uluslararası geçerliliği olduğu için İngilizce karşılıklarını da koyduk, bazen Türkçe karşılığı, İngilizce’deki anlamı karşılamayabiliyor. Bu nedenle her ikisini birden bilmekte yarar var.
Kariyer ( career ) : Latince ve Fransızca ( carriere ) kökenli bir sözcük. Kelime anlamı olarak “hareket edilen yol, ya da patika” gibi bir anlam taşır. ( Collin, 2006- Aktaran, Ünsal 2014 ) Türk Dil Kurumu ( TDK) tek bir tanımla kariyer kavramını “Bir meslekte zaman ve çalışmayla elde edilen aşama, başarı ve uzmanlık” olarak tanımlanmış. Ne yazık ki günümüz anlamı tam olarak kapsamıyor.
Kariyer, “meslek” ya da “iş” kavramlarından ayrılır.
Çoğu kez Meslek ve Kariyer kavramları birbirine karıştırılmakta “meslek ya da kariyer seçimi” gibi aynı anlamda kullanılabilmektedir. Oysa “meslek” farklı bir şeydir, “kariyer” farklı. Bu anlamda kariyer kavramının “meslek” ya da “iş”ten farklı olarak kişinin kendisine özgü bir kavram olarak ele almak daha doğru olacaktır. ( Ünsal, 2014 s.,3 )
Meslek : ( vocation, occupation, profession ) Mesleğin en kabul edilen tanımlarından biri şöyle : :“ ..mesleği, insanlara yararlı mal ya da hizmet üretmek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, belli bir eğitimle kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları toplumca belirlenmiş, etkinlikler bütünü olarak tanımlayabiliriz.”( Kuzgun, 2003, s. 3 )
TDK Güncel Türkçe sözlükte ise “belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş” ya da “ Bir kimsenin geçimini sağlamak için sürekli yaptığı; bilgi, eğitim veya yaratıcı güç gerektiren etkinlik.”
Kariyer ile Meslek kavramlarını buradan yola çıkarak hemen ayırabiliriz: Kariyer elle tutulur somut bir şey değildir, tanımlanamaz, bir nokta ya da hedeften çok bir süreci, geçmişten bugüne gelen ve geleceğe giden bir yolu, yolculuğu simgeler. Meslek ise somuttur, tanımlıdır, kuralları belirlenmiştir, o mesleğe giden yollar, alınacak eğitim, sertifika bellidir. Meslek standartları belirlenmiş, tanımlanmıştır, o mesleğe girmek için belirli bilgi ve beceriler gerektirir.
Zaman zaman Meslek kavramı İş ile karıştırılıyor. Bu iki kavramı iyi bir şekilde birbirinden ayırmakta yarar var.
İş : (work, job, ) Herhangi bir alanda yapılan çalışma ve görevlerin tümünü iş olarak tanımlayabiliriz. TDK iş için birçok tanım vermiş. Bizim konumuzla ilgili tanımları şöyle alabiliriz : 1. (work ) Bir mal veya hizmet üretmek için harcanan emek. 2. (business, activity) Tarım, sanayi ve hizmetler gibi çeşitli iktisadi alanlarda yürütülen etkinlikler. 3. (job) Birinden istenen hizmet veya ona verilen görev.
Ahmet’in işi var. Ne iş yapıyor? Evlerin su tesisat tamirlerini yapıyor. Mesleği ne : Tesisatçı. İş kavramı ile birlikte İş tanımı ya da Görev Tanımı (ing. Job Description) kavramlarına ulaşıyoruz.
İş ve Meslek kavramlarını da birbirinden rahatça ayırabiliriz. İş tanımını, eylemin, uğraşın, faaliyetin kendisi için kullanırken, meslek o işi yapan kişinin niteliği olarak ortaya çıkar. Bu anlamda iş, herhangi bir mesleğin uygulama alanı ve bu mesleğin görev ve faaliyetleri olarak tanımlanabilir.
Biz kitapta iş tanımının (work) ya da (job) karşılığı olan anlamında kullanacağız.
İş, meslek, kariyer :
Mesleği var, ama işi yok. Mesleği inşaat mühendisi, ancak iş bulamadığı için işi henüz yok.
Mesleği var, inşaat mühendisi ama kendi mesleğini yapmıyor, bir market işletiyor. (Girişimci – Serbest Meslek )
O halde meslek, inşaat mühendisi, iş, x şirkette şantiye şefi, kariyer ise çocukluğundan bu yana izlediği süreç ve bundan sonraki kişisel yol haritası, hedefleri ve amacı olarak tanımlayabiliriz.
Bir kariyer içinde bir sürü meslek ve birçok işyeri bulunabilir. Bir kariyer yolculuğu içinde 40-50 yıl çalışıyoruz, 6 farklı meslek sahibi de olabiliriz. İşte bu sürecin tamamı bizim kariyerimiz ya da kariyer yolculuğumuzdur.
Bir ilgi alanımız, sonra çalışma iş alanımızı, ardından da uzmanlık alanı, yani bir dar alanımız olur ve bir meslek ediniriz. Alan daha az değişirken, dar alan ve meslek zaman içinde değişebilir. Biz kitap içinde “kariyer “ dediğimizde, “kariyer yolculuğu” ya da kariyer yolu”nu kastediyor olacağız. Yani ilk kelime anlamına dönüyoruz.
Yol dediğimizde kısaca “kariyer yolu, Yolculuk dediğimizde “kariyer yolculuğu” “yolcu” dediğimizde ise bu yolculuğa çıkan kişi anlaşılmalı.
Kariyer ile ilgili artık geride kalmış bazı kavramlar, sloganlar ve günlük dil kullanımlarını bırakıp yerine kendi “kariyer “dili”mizin kavramlarını kullanmakta yarar var. Bir dil kavramlardan oluşur ve o kavramlarla birlikte bir kültür oluşur.
Kariyer kavramını yanlış anlamak ve kullanmak, kariyer konusunu kendinizin dışında, ulaşılamaz algısı verecek kadar yüksek bir yere koymanıza neden olur ve sizi yola çıkmaktan alıkoyabilir.
İşte bu nedenle yeni dünyaya uygun, yeni bir “kariyer kültürü” ve “kariyer dili” ne ihtiyaç var.
